Bagyong Uwan: Malawakang Pinsala at Mga Aral para sa Pilipinas at Silangang Asya
Pagpapakilala sa Bagyong Uwan
Noong Nobyembre 2025, ang Pilipinas ay muling hinarap ang isang malakas na kalamidad—ang Bagyong Uwan, na kilala sa pandaigdigang pangalan na Typhoon Fung-wong. Ang Bagyong Uwan ay isa sa pinakamalakas na bagyo na tumama sa bansa noong taong iyon, na nagdulot ng malawakang pinsala sa mga imprastraktura, kabuhayan, at buhay ng libu-libong Pilipino. Ayon sa mga ulat mula sa Philippine Information Agency, ang bagyong ito ay nagpakita ng mga palatandaan ng pagiging "norm" o palagian sa Pilipinas dahil sa epekto ng pagbabago ng klima. Sa artikulong ito, susuriin natin ang mga epekto ng Bagyong Uwan sa Pilipinas at sa mga karatig-bansa tulad ng Tsina at Hapon, kasama ang mga hakbang na dapat gawin upang mapaghandaan ang mga ganitong kalamidad sa hinaharap.
Pagbuo at Lakas ng Bagyong Uwan
Ang Bagyong Uwan ay unang namuo bilang isang tropical disturbance sa kanlurang Karagatang Pasipiko noong unang bahagi ng Nobyembre 2025. Mabilis itong lumakas at umabot sa kategoryang super typhoon, na may pinakamalakas na hangin na aabot sa 215 km/h ayon sa Joint Typhoon Warning Center. Ang bagyo ay nag-landfall sa Dinalungan, Aurora Province sa Pilipinas noong Nobyembre 9, 2025, at nagdulot ng malawakang pagbaha at pagguho ng lupa sa hilagang bahagi ng bansa. Pagkatapos tumawid ng Pilipinas, ang Bagyong Uwan ay humina at nagtungo patungo sa Taiwan, kung saan ito ay nag-landfall bilang isang tropical storm. Bagama't humina na ito, ang malawak na saklaw ng bagyo ay nagdulot pa rin ng matinding pag-ulan at hangin sa mga karatig-bansa.
Epekto ng Bagyong Uwan sa Pilipinas
Ang Pilipinas ang pinakanaging biktima ng Bagyong Uwan. Sa Tabuk City, Kalinga, iniulat ng City Disaster Risk Reduction and Management Council (CDRRMC) na humigit-kumulang 3,550 pamilya o 17,750 indibidwal ang naapektuhan ng bagyo. Kahit na walang naitalang casualty, malaki ang pinsalang idinulot ng Bagyong Uwan sa mga tahanan, pananim, at hayop. Aabot sa 78 bahay ang bahagyang nasira at 15 ang ganap na nawasak, na may tantyang pinsalang aabot sa P1.45 milyon. Ang sektor ng agrikultura ang pinakaapektuhan, na may pinsalang umabot sa P32.58 milyon sa mga pananim tulad ng palay, mais, at high-value crops. Dagdag pa rito, ang sektor ng hayop ay nagtala ng P8.47 milyon na pinsala, kasama ang 3,067 ulo ng hayop na apektado. Ang mga imprastraktura ng gobyerno ay hindi rin naka-iwas, na may pinsalang umabot sa P126.77 milyon. Sa Eastern Samar, inirekomenda ng Provincial Disaster Risk Reduction and Management Council (PDRRMC) ang pagdeklara ng state of calamity matapos ang magkasanib na epekto ng Bagyong Uwan at ng naunang Typhoon Tino. Iniulat ng council na 323 bahay ang ganap na nawasak at 2,529 ang bahagyang nasira, kasama ang 47,178 pamilyang na-displace. Ang pinsala sa mga imprastraktura ay umabot sa P29.08 milyon, samantalang ang agrikultura at fisheries ay nagtala ng P9.2 milyon at P6.7 milyon na pinsala, ayon sa pagkakabanggit. Ang malawakang epekto ng Bagyong Uwan ay nagpapakita ng pangangailangan para sa mas mahusay na mga hakbang sa paghahanda at pagtugon sa kalamidad.
Epekto ng Bagyong Uwan sa Tsina at Hapon
Bagama't ang Pilipinas ang pinakaapektuhan ng Bagyong Uwan, ang bagyo ay nagdulot din ng mga epekto sa mga karatig-bansa tulad ng Tsina at Hapon. Sa Tsina, ang Bagyong Uwan ay nagdulot ng malakas na hangin at pag-ulan sa mga baybaying rehiyon, lalo na sa Guangdong, Hainan, at Fujian. Naglabas ang China Meteorological Administration ng mga babala sa bagyo, at pansamantalang ipinapatupad ang mga paghinto sa pagbiyahe sa dagat at pagbabakasyon sa mga paaralan. Gayunpaman, ang mga epekto ay hindi gaanong malala kumpara sa Pilipinas, at walang naitalang malawakang pinsala o casualty. Sa Hapon, ang Bagyong Uwan ay nagdulot ng pag-ulan at malakas na hangin sa mga rehiyon tulad ng Okinawa at Ryukyu Islands. Naglabas ang Japan Meteorological Agency ng mga babala sa malakas na hangin, ngunit limitado ang epekto sa mga aktibidad pang-transportasyon at pang-araw-araw na buhay. Ang mga karanasang ito sa Tsina at Hapon ay nagpapakita ng kahalagahan ng maagap na babala at epektibong sistema ng pagtugon sa kalamidad.
Mga Hakbang sa Paghahanda at Pagtugon sa Bagyong Uwan
Sa harap ng banta ng Bagyong Uwan, ang pamahalaan ng Pilipinas at mga lokal na komunidad ay gumawa ng mga hakbang upang mabawasan ang epekto nito. Sa Tabuk City, Kalinga, isinagawa ng City Disaster Risk Reduction and Management Office (CDRRMO) ang maingat na pagpaplano at pagsasanay, na nagresulta sa zero casualty. Ayon kay Baldo Garnace, Assistant Head ng CDRRMO, ang matagumpay na pagtugon ay dahil sa "heightened disaster awareness" ng mga residente at preemptive safety measures. Nag-evacuate ng 982 pamilya mula sa 27 barangays dahil sa pagbaha at malakas na hangin. Sa Eastern Samar, idineklara ang state of calamity upang mapabilis ang paggamit ng Local Disaster Risk Reduction and Management Fund (LDRRMF) at Quick Response Fund (QRF). Kasabay nito, ipinatupad ang mga price control measure upang maiwasan ang overpricing ng mga pangunahing bilihin. Ang mga hakbang na ito ay nakatulong upang matugunan ang agarang pangangailangan ng mga apektadong komunidad.
Tungkulin ng Pagbabago ng Klima at Mga Aral para sa Hinaharap
Ang Bagyong Uwan ay isa sa mga halimbawa ng patuloy na pagiging malakas at madalas na bagyo sa Pilipinas, na may koneksyon sa pagbabago ng klima. Ayon sa isang pag-aaral ng Imperial College London’s Grantham Institute, ang pagbabagong dulot ng tao sa klima ay nagpapataas ng bilis ng hangin at pag-ulan ng mga bagyo tulad ng Uwan. Sa partikular, ang mga bagyo ng ganitong uri ay naging 17% hanggang 33% na mas malamang sa kasalukuyang klima, at ang pinsalang ekonomiko ay maaaring tumaas ng 42% o higit pa kung magpapatuloy ang global warming. Ipinakikita ng karanasan sa Bagyong Uwan ang pangangailangan para sa mas mahusay na pamamahala sa klima, kabilang ang pagpapalakas ng mga sistema ng babala, pagbuo ng mas matibay na imprastraktura, at pagsulong sa mga pandaigdigang pagkilos upang mabawasan ang mga emissions. Ang mga kwento ng mga biktima, tulad ni Trixy Elle mula sa Bohol na nakaligtas sa Super Typhoon Odette, ay nagpapaalala sa atin na ang bawat buhay ay mahalaga at dapat na maging sentro ng mga pagsisikap sa pagbabago.
Konklusyon: Pagharap sa Hamon ng Mga Bagyo tulad ng Uwan
Ang Bagyong Uwan ay nag-iwan ng malalim na aral para sa Pilipinas at buong mundo. Bagama't maraming komunidad ang nagpakita ng katatagan at kahandaan, malayo pa ang ating lakbayin upang masiguro ang kaligtasan ng lahat sa harap ng mga kalamidad. Sa pamamagitan ng pagpapalakas ng kooperasyon sa pagitan ng mga pamahalaan, komunidad, at pandaigdigang organisasyon, maaari nating bawasan ang epekto ng mga bagyo tulad ng Bagyong Uwan. Ang patuloy na pagsasaliksik at pagbabago sa larangan ng disaster risk reduction at climate adaptation ay mahalaga upang maprotektahan ang kinabukasan ng ating bansa at ng susunod na henerasyon.